Bakının "İslam Səkkizliyi"inə qoşulma səbəbi

SİYASƏT

285

01.03.2025, 15:00

Azərbaycan qlobal iqtisadi tərəfdaşlığa doğru irəliləyir. Ötən ilin dekabrın 19-da Azərbaycanın Səkkiz İnkişaf Etməkdə Olan Ölkənin İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatına (Organization for Economic Cooperation, D-8) qoşulması beynəlxalq siyasət və iqtisadiyyat baxımından mühüm hadisə oldu. Qahirədə keçirilən XI D-8 Sammitində bu qərarın yekdilliklə qəbul edilməsi ölkəmizin qlobal səhnədə artan təsirini və müsəlman dövlətləri ilə əməkdaşlığın dərinləşdirilməsinə sadiqliyini təsdiqləyir.

Rəsmi Bakının D-8-ə üzvlüyü təkcə diplomatik uğur deyil, həm də ölkə iqtisadiyyatı üçün yeni üfüqlər açan, onun İslam dünyasındakı mövqelərini möhkəmləndirən və regional əməkdaşlığı təşviq edən strateji addımdır.

D-8 və ya "İslam Səkkizliyi" kimi tanınaraq inkişaf etməkdə olan səkkiz aparıcı müsəlman ölkəsini - Türkiyə, Banqladeş, İndoneziya, İran, Malayziya, Misir, Nigeriya və Pakistanı birləşdirən iqtisadi təşkilat 1997-ci ildə yaradılıb. Bu qurum üzv dövlətlər arasında iqtisadi əməkdaşlığın dərinləşdirilməsi, onların qlobal bazarlarda rəqabət qabiliyyətinin artırılması və ticarət-investisiya əlaqələrinin gücləndirilməsi məqsədini daşıyır.

Hazırda D-8 ölkələri böyük iqtisadi potensiala malikdir: ümumi əhalisi 1,1 milyarddan çoxdur ki, bu da dünya əhalisinin təxminən 13%-nə bərabərdir, onların ümumi ÜDM-i 4,5 trilyon ABŞ dollarını ötür, üzv dövlətlər arasındakı daxili ticarət dövriyyəsi 500 milyard dollardan çoxdur, böyük enerji resurslarına nəzarət edir və neft, qaz, kənd təsərrüfatı məhsulları və sənaye mallarının qlobal ixracında mühüm rol oynayır. Azərbaycanın D-8-ə qoşulması təşkilatın 27 illik tarixində ilk genişlənməni ifadə edir və bu, ölkənin müsəlman iqtisadi məkanında artan əhəmiyyətini vurğulayır.

D-8-ə üzvlüyümüz Bakı üçün İslam dünyasındakı mövqelərini gücləndirmək və inkişaf etməkdə olan ölkələr arasında əməkdaşlığı dərinləşdirmək istiqamətində mühüm bir mərhələdir. Azərbaycanın bu təşkilata daxil olması iqtisadi inkişaf, investisiya cəlbi, infrastrukturun modernləşdirilməsi və İslam həmrəyliyinin gücləndirilməsi üçün yeni imkanlar açır. Geosiyasi mənzərənin dəyişdiyi bir şəraitdə Azərbaycan xarici siyasətini diversifikasiya etməyə, İslam ölkələri ilə iqtisadi tərəfdaşlığı gücləndirməyə və beynəlxalq arenada təsirini artırmağa çalışır.

D-8 formatı Azərbaycanın maraqlarına uyğun gələn geniş imkanlar yaradır. Məzkur təşkilat inkişaf etməkdə olan müsəlman ölkələrini birləşdirərək, onların iqtisadi və siyasi əlaqələrinin dərinləşməsinə şərait yaradır.

Azərbaycan üçün D-8-ə qoşulmaq iqtisadi diversifikasiyası (yeni bazarlara çıxış, ticarət dövriyyəsinin genişləndirilməsi, sənayenin inkişafı və enerji əməkdaşlığının dərinləşdirilməsi), investisiyaların cəlb olunması (neft-kimya sənayesi, alternativ enerji, kənd təsərrüfatı, texnologiyalar və turizm sektorlarına kapital axınının artırılması), infrastrukturun inkişafı (nəqliyyat dəhlizlərinin modernləşdirilməsi, Azərbaycanla Asiya, Afrika və Yaxın Şərq ölkələri arasında logistikanın gücləndirilməsi), İslam həmrəyliyinin möhkəmləndirilməsi (Azərbaycanın diplomatik mövqelərinin İslam dünyasında güclənməsi, xüsusilə Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsi və digər regional çağırışlar kontekstində) kimi strateji imkanlar yaradır.

Azərbaycanın iqtisadi inkişafı üçün yeni imkanlar açılır. Ölkə artıq enerji resurslarının əsas tədarükçüsü kimi mövqeyini möhkəmləndirib.

Unutmayaq ki, Azərbaycan iqtisadiyyatı yalnız neft və qazla məhdudlaşmır. Qeyri-neft ixracının inkişafı hökumətin əsas prioritetlərindən biridir və D-8-ə üzvlük yeni satış bazarlarının tapılmasına imkan yaradacaq. Azərbaycan enerji sahəsində D-8 ölkələrinə, xüsusilə enerji qıtlığı yaşayan Türkiyə, Pakistan və Banqladeşə neft məhsulları, təbii qaz və elektrik enerjisi təklif edə bilər.

Aqrar sektorda isə İndoneziya, Malayziya və Nigeriya bazarlarına çıxış kənd təsərrüfatı məhsullarının, meyvə, tərəvəz və heyvandarlıq məhsullarının ixracını artırmağa kömək edəcək. Sənaye və texnologiya sahəsində isə Türkiyə, İran və Malayziya ilə birgə layihələr innovasiya sektorunun, İT sənayesinin və elektronika istehsalının inkişafına töhfə verə bilər.

Azərbaycan artıq Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu, Trans-Xəzər beynəlxalq nəqliyyat marşrutu və Ələt limanı kimi iri infrastruktur layihələri sayəsində Avrasiya üzrə mühüm logistik mərkəzə çevrilir.

D-8 çərçivəsində üzvlüksə Avropa, Mərkəzi Asiya, Cənubi Asiya və Yaxın Şərqi birləşdirən nəqliyyat dəhlizlərinin genişləndirilməsi üçün yeni imkanlar yaradacaq. Bu, xüsusilə Çin, Türkiyə, İran və Cənub-Şərqi Asiya ölkələri arasında ticarət tranziti baxımından strateji əhəmiyyət daşıyır.

Azərbaycanın geosiyasi gücü də bu yeni əməkdaşlıqdan güclənir. 44 günlük İkinci Qarabağ Müharibəsində qələbədən sonra ölkəmiz Cənubi Qafqazda lider mövqeyini möhkəmləndirib və diplomatik təsirini artırır. D-8-ə üzvlük Azərbaycanın İslam dünyasında mövqelərini gücləndirməsinə, beynəlxalq təşkilatlarda, o cümlədən, BMT, İƏT və Türk Dövlətləri Təşkilatında nüfuzunu artırmasına kömək edəcək. Türkiyənin D-8-də aparıcı rol oynaması isə Ankara ilə Bakı arasında strateji müttəfiqliyin daha da dərinləşməsinə şərait yaradacaq. Bununla yanaşı, Qərbin Azərbaycana qarşı təzyiqlərinin artdığı bir şəraitdə D-8-ə üzvlük Bakı üçün alternativ iqtisadi və siyasi tərəfdaşlıqlar qurmağa imkan yaradacaq.

Qərbin Ermənistana hərbi və maliyyə dəstəyi verdiyi bir dövrdə Azərbaycanın İslam dünyasında müttəfiqlərini genişləndirməsi həyati əhəmiyyət kəsb edir. D-8-ə üzvlük Qarabağ məsələsində, təhlükəsizlik və diplomatik sahələrdə Bakı üçün əlavə siyasi dəstək təmin edəcək.

Azərbaycanın D-8-ə qoşulması çoxşaxəli beynəlxalq əməkdaşlığın yeni üfüqlərini açır. Qlobal proseslərin daha çox qarşılıqlı asılı olduğu müasir dünyada heç bir dövlət təkbaşına bütün çağırışlara cavab verə bilməz. Buna görə də ölkələr regional və beynəlxalq birliklər çərçivəsində sabit iqtisadi və diplomatik əməkdaşlıq mexanizmləri formalaşdırmağa çalışırlar.

Azərbaycanın D-8-ə üzvlüyü xüsusilə onun çoxvektorlu xarici siyasət strategiyası çərçivəsində mühüm əhəmiyyət daşıyır. Torpaqlarını işğaldan azad etdikdən və diplomatik uğurlar qazandıqdan sonra ölkə xarici təzyiqlərlə üzləşir. Belə bir vəziyyətdə D-8 Azərbaycanın iqtisadi və siyasi əlaqələrini daha da gücləndirərək, İslam dünyasında mövqelərini möhkəmləndirməyə şərait yaradır. Son illərdə Bakı Türkiyə və digər müsəlman ölkələri ilə əlaqələrini genişləndirib və Cənubi Qafqaz regionunun davamlı inkişafında maraqlı olan əsas dövlətlərin dəstəyini qazanıb. D-8 çərçivəsində əməkdaşlıq isə Azərbaycanın Asiya, Yaxın Şərq və Afrika bazarlarında mövcudluğunu daha da artıracaq.

D-8 yalnız ticarət əməkdaşlığı ilə məhdudlaşmır. Azərbaycanın enerji resursları, inkişaf etmiş infrastrukturu və əlverişli investisiya mühiti ona təşkilat daxilində iqtisadi əlaqələri gücləndirmək üçün geniş imkanlar yaradır. Enerji sahəsində Azərbaycan D-8 ölkələri, xüsusilə Türkiyə, Pakistan, İran və Malayziya üçün mühüm tərəfdaşdır, çünki bu dövlətlər enerji təhlükəsizliyini təmin etmək və alternativ nəqliyyat marşrutlarına çıxış əldə etmək istəyirlər.

İnvestisiya sahəsində isə təşkilat Azərbaycana neft-kimya sənayesi, alternativ enerji, kənd təsərrüfatı, sənaye və nəqliyyat infrastrukturuna kapital axınını artırmaq üçün yeni imkanlar yaradır. Bu, ölkənin xarici ticarət əlaqələrini diversifikasiya edərək ənənəvi bazarlardan asılılığını azaltmağa kömək edəcək.

Eyni zamanda, D-8 çərçivəsində Azərbaycan elm, texnologiya və rəqəmsal iqtisadiyyat sahələrində əməkdaşlıq imkanları əldə edir. Türkiyə, İndoneziya və Malayziya qabaqcıl texnoloji həllərə malikdir və bu ölkələrlə sıx əlaqələr Azərbaycanın innovasiya sektorunun inkişafına təkan verə bilər. D-8 çərçivəsində elmi və texnoloji mübadilə Azərbaycan üçün İT sektoru, elektronika və yüksək texnologiyalar sahəsində inkişaf perspektivləri açacaq.

Azərbaycanın D-8-ə üzvlüyü həm iqtisadi, həm siyasi, həm də diplomatik baxımdan mühüm bir hadisədir. Bu addım ölkəyə yeni bazarlara çıxış imkanı yaratmaqla yanaşı, onun qlobal və regional təsirini artıracaq, iqtisadi inkişafa və texnoloji tərəqqiyə təkan verəcək. Qərbin artan təzyiqləri fonunda D-8-in Azərbaycana təmin etdiyi yeni əməkdaşlıq perspektivləri ölkənin suveren siyasət aparmaq imkanlarını daha da möhkəmləndirəcək.

D-8 təkcə iqtisadi deyil, həm də siyasi platforma kimi İslam ölkələrinə beynəlxalq arenada mövqelərini koordinasiya etmək imkanı yaradır. Azərbaycanın bu təşkilata üzvlüyü bir sıra əsas üstünlüklər təqdim edir. Asiya və Afrika ölkələri ilə diplomatik əlaqələrin möhkəmləndirilməsi BMT, İƏT, Türk Dövlətləri Təşkilatı və digər beynəlxalq qurumlarla əməkdaşlıq çərçivəsində xüsusilə vacibdir. Bu üzvlük Azərbaycanın İslam dünyasındakı mövqelərini gücləndirəcək və Ermənistanla beynəlxalq diplomatik mübarizədə mühüm amilə çevriləcək.

Qərbin bir sıra dövlətlərinin Ermənistandakı revanşist qüvvələri açıq şəkildə dəstəklədiyini nəzərə alsaq, Bakı öz müttəfiqlərini genişləndirmək üçün D-8-in üzvləri ilə əlaqələri dərinləşdirməlidir. Bundan əlavə, D-8 çərçivəsində təhlükəsizlik sahəsində əməkdaşlıq da vacibdir. Təşkilata üzv olan ölkələrin əksəriyyəti terrorçuluq, regional münaqişələr və hibrid təhdidlər kimi ümumi problemlərlə üzləşir, bu isə təhlükəsizlik sahəsində birgə təşəbbüslərin formalaşdırılmasını zəruri edir.

Azərbaycanın D-8-də iştirakının əsas strateji üstünlüklərindən biri isə Türkiyə ilə əməkdaşlığın daha da möhkəmlənməsidir. Ankara təşkilatın əsas aparıcı qüvvələrindən biridir və D-8 çərçivəsində Bakı ilə əməkdaşlığını dərinləşdirməsi iqtisadi və geosiyasi gündəmlərin sinxronlaşdırılmasına töhfə verəcək. Son illərdə Türkiyə İslam və türk dünyasında inteqrasiya proseslərini fəal şəkildə təşviq edərək, alternativ siyasi-iqtisadi blokların yaradılmasına çalışır. Azərbaycan da Türk Dövlətləri Təşkilatında mühüm rol oynayır və D-8-də iştirakı Bakının həm İslam dünyasında, həm də türk inteqrasiyası çərçivəsində mövqelərini möhkəmləndirməsinə imkan verəcək.

Azərbaycanın D-8-ə üzvlüyünün gələcək perspektivləri ölkənin çoxşaxəli xarici siyasət prioritetlərinə tamamilə uyğundur. Bu addım Bakı üçün ticarət, investisiya, nəqliyyat, enerji, elm, təhsil və siyasi sahələrdə yeni imkanlar açacaq.

Xüsusilə Qərbin Azərbaycana artan təzyiqləri fonunda, ölkənin geosiyasi təsirini azaltmaq cəhdlərinin qarşısını almaq üçün alternativ beynəlxalq ittifaqlara üz tutması strateji zərurətə çevrilib. D-8 bu baxımdan təkcə iqtisadi platforma deyil, həm də diplomatik və geosiyasi manevr vasitəsidir. Təşkilatda iştirak Azərbaycanın beynəlxalq arenada mövqelərini gücləndirəcək və xarici təhdidlərin minimuma endirilməsinə şərait yaradacaq.

Beləliklə, D-8-ə üzvlük Azərbaycanın diplomatik və iqtisadi uğurlarından biri kimi qiymətləndirilə bilər. Bu addım ölkənin çoxşaxəli əməkdaşlıq perspektivlərini genişləndirir və onun İslam dünyasında daha aktiv rol oynamasına imkan yaradır.

Azərbaycan üçün D-8-ə üzvlüyün iqtisadi faydaları da mühüm əhəmiyyət daşıyır. Təşkilatın təqdim etdiyi imkanlar arasında ixrac potensialının genişləndirilməsi xüsusi yer tutur. Azərbaycanın zəngin enerji ehtiyatları və əlverişli coğrafi mövqeyi ölkəyə D-8 ölkələrinin bazarlarında mövqelərini gücləndirmək üçün əlavə imkanlar yaradır. Neft-qaz sektoru, kənd təsərrüfatı, maşınqayırma və turizm sahələrində qarşılıqlı sərfəli tərəfdaşlıqların qurulması Azərbaycanın iqtisadi diversifikasiyasını sürətləndirəcək.

D-8, həmçinin, Azərbaycan üçün investisiyaların cəlbi baxımından yeni imkanlar açır. Müsəlman ölkələrindən kapital axınının artırılması infrastrukturun, sənayenin və innovativ texnologiyaların inkişafına töhfə verəcək. Enerji, nəqliyyat, logistika, maliyyə və rəqəmsal texnologiyalar sahələrində birgə layihələrin həyata keçirilməsi potensialı böyükdür.

Azərbaycanın nəqliyyat dəhlizlərindəki rolu da D-8 çərçivəsində daha da güclənəcək. Ölkə artıq Avropa ilə Asiyanı birləşdirən əsas marşrutların mərkəzində yerləşir. Transxəzər nəqliyyat dəhlizi və Şimal-Cənub marşrutu kimi layihələr Azərbaycanın beynəlxalq logistik zəncirlərinə daha sıx inteqrasiyasını təmin edir. D-8-də iştirak bu marşrutların aktivləşməsinə və yeni nəqliyyat yollarının yaradılmasına töhfə verəcək.

Elm və texnologiya sahəsində əməkdaşlıq da D-8 çərçivəsində prioritetlərdən biri olacaq. Təşkilat innovasiya proqramlarını fəal şəkildə inkişaf etdirir və texnoloji klasterlərin, elmi tədqiqatların və təhsil layihələrinin inkişafına yönəlib. Azərbaycan bu imkanlardan istifadə edərək, rəqəmsal iqtisadiyyat, süni intellekt və yüksək texnologiyalar sahəsində əməkdaşlığı genişləndirə bilər.

Beləliklə, Azərbaycanın D-8-ə qoşulması onun beynəlxalq mövqelərinin güclənməsinə, iqtisadi artım tempinin sürətlənməsinə və innovativ inkişafın dəstəklənməsinə xidmət edəcək. Bu üzvlük Bakının geosiyasi manevr imkanlarını artırmaqla yanaşı, ölkənin qlobal ticarət, investisiya və texnoloji əməkdaşlıqda mövqelərini daha da möhkəmləndirəcək. D-8 Azərbaycanın xarici siyasətində çoxşaxəli tərəfdaşlıq strategiyasının tərkib hissəsi kimi çıxış edəcək və ölkəyə beynəlxalq arenada daha böyük təsir gücü qazandıracaq.

Azərbaycanın D-8-ə qoşulması təkcə iqtisadi deyil, həm də mühüm geosiyasi əhəmiyyət daşıyır. Bu addım ölkənin beynəlxalq nüfuzunun daha da möhkəmlənməsinə və onun regional liderliyinin güclənməsinə xidmət edir.

Azərbaycan İslam dünyasında mövqelərini möhkəmləndirmək üçün mühüm addımlar atır. Ölkə İslam Əməkdaşlıq Təşkilatında (İƏT) fəal iştirak edir və müsəlman ölkələri arasında həmrəyliyin artırılmasına çalışır. D-8-ə üzvlük isə Azərbaycanın aparıcı müsəlman dövlətləri ilə əlaqələrini daha da dərinləşdirəcək və onun İslam dünyasında təsirini artıracaq.

Ölkənin çoxvektorlu xarici siyasət strategiyası çərçivəsində D-8-də iştirakı beynəlxalq alyanslar arasında tarazlığın qorunmasına xidmət edir. Azərbaycan Qərb, Rusiya, Türkiyə və İslam dövlətləri ilə münasibətləri balanslaşdırmaq siyasətini davam etdirir. D-8-ə üzvlük isə bu strategiyanı daha da gücləndirir, Azərbaycanın Türkiyə və İranla strateji tərəfdaşlığını möhkəmləndirməklə yanaşı, İndoneziya, Malayziya və Misirlə əməkdaşlığı genişləndirmək üçün yeni imkanlar açır.

Bundan əlavə, Azərbaycan D-8 çərçivəsində İslamofobiyaya qarşı beynəlxalq səviyyədə mübarizədə daha aktiv rol oynaya bilər. Müasir dünyada İslam əleyhinə çağırışların artdığı bir şəraitdə Bakı, İslam ölkələri ilə birlikdə müsəlman icmalarının hüquqlarının müdafiəsi, mədəniyyətlərarası dialoqun inkişafı və diskriminasiyaya qarşı mübarizə istiqamətində təşəbbüslərini gücləndirə bilər.

Azərbaycanın D-8-də gələcək inkişaf perspektivləri genişdir və müxtəlif sahələrdə yeni imkanlar açır. Ticarət-iqtisadi əməkdaşlığın inkişafı ölkəyə Qərb və Şərq arasında ticarət əməliyyatlarının mərkəzi olmaq imkanı yaradacaq. Azərbaycan kənd təsərrüfatı məhsulları, neft, qaz və sənaye mallarının D-8 ölkələrinə ixracını artırmaq üçün yeni bazarlara çıxış əldə edəcək.

D-8-in əsas fəaliyyət istiqamətlərindən biri nəqliyyat sahəsidir və təşkilat dəmir yolu və dəniz marşrutlarının təkmilləşdirilməsi üçün bir sıra təşəbbüslər həyata keçirir. Azərbaycan isə inkişaf etmiş infrastrukturu və güclü logistika potensialı ilə D-8 nəqliyyat dəhlizlərinin əsas mərkəzlərindən birinə çevrilə bilər.

İslam bankçılığı sahəsində də D-8 çərçivəsində əməkdaşlıq genişlənə bilər. Təşkilatın üzvü olan ölkələrdə İslam bank sisteminin inkişafına xüsusi diqqət yetirilir. Azərbaycanın bu sahədə D-8 təcrübəsindən faydalanması Yaxın Şərq və Cənub-Şərqi Asiya ölkələrindən əlavə investisiyaların cəlb olunmasına şərait yaradacaq.

Elm və təhsil sahəsində əməkdaşlıq da D-8 çərçivəsində Azərbaycanın əsas prioritetlərindən biri olacaq. Ölkənin universitetləri və elmi tədqiqat mərkəzləri təşkilatın aparıcı təhsil müəssisələri ilə əməkdaşlıq edərək elmi, texnoloji və innovativ layihələrin inkişafına töhfə verə bilərlər.

Azərbaycanın D-8-ə qoşulması təkcə beynəlxalq əlaqələrin genişləndirilməsi deyil, həm də ölkənin artan nüfuzunun təsdiqidir. Bu üzvlük iqtisadi inkişaf, investisiyaların cəlb edilməsi, infrastrukturun modernləşdirilməsi və İslam həmrəyliyinin möhkəmləndirilməsi üçün yeni imkanlar açır. Bakı tədricən qlobal səhnədə daha mühüm oyunçuya çevrilir və D-8-də iştirakı onun regional lider, iqtisadi mərkəz və Şərqlə Qərb arasında strateji körpü kimi mövqelərini daha da gücləndirəcək.

Həmçinin oxuyun